قرنطینه خوزستان، تجربهای که تاریخ از آن سخن میگوید
تاریخ انتشار: ۷ اسفند ۱۳۹۹ | کد خبر: ۳۱۱۳۳۸۴۰
محمدرضا سلمانی عبیات پژوهشگر تاریخ در گفتوگو با خبرنگار گروه استانهای باشگاه خبرنگاران جوان از اهواز، گفت: در طول ۲۰۰ سال گذشته استان خوزستان کانون شیوع برخی از اپیدمی بیماریهای مختلف در سطح کشور بوده است.
او افزود: اگرچه این استان مرکز آغازگر همه گیریهای مختلف نیست و خود به عنوان اولین استان آسیب دیده از ویروسها و باکتریهای بیماری زای وارداتی از عراق محسوب میشود، اما لزوم اتخاذ تدابیر ویژه بهداشتی همواره نشان داده میتواند از انتشار و همه گیری آن جلوگیری کند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
سلمانی عبیات اظهار داشت: بنا بر بررسیهای انجام شده در طول سالهای ۱۲۰۶ الی ۱۳۰۶ یعنی ۱۰۰ سال، خوزستان و جنوب غرب کشور با همه گیریهای متعددی همراه بوده است که ۳ مرتبه آن بسیار گسترده، مهلک و مهمان ناخواندهای از خارج از مرزها بوده است.
پژوهشگر تاریخ تصریح کرد: کلنل چریکف نماینده دولت روسیه و مسئول هیات تعیین حدود مرزی ایران و عثمانی که در دوران ناصر الدین شاه در ایران به سر میبرد، خبر از شیوع گسترده بیماری وبا در بصره عراق و خرمشهر خوزستان میدهد و بطبع انتشار وبا در خرمشهر به دلیل مرکزیت این شهر در آن زمان به منزله همه گیری آن در سراسر استان است.
او ادامه داد: چریکف مرکز این همه گیری که در سال ۱۸۵۱ میلادی و به عبارتی ۱۲۲۹ هجری شمسی یعنی ۱۷۰ سال پیش رخداده است را در بصره میداند و روند ابتلای شهرهای دیگر را کربلا، بغداد، خانقین، حوالی رودخانه کارون و حتی کرمانشاه بیان میکند، ضمن اینکه به واسطه این اپیدمی در آن سال هر روز ۳۰ نفر در خرمشهر به دلیل ابتلا به این بیماری جان خود را از دست میدادند که با توجه به جمعیت کم خرمشهر در آن سالها در مجموع تعداد قربانیان این پاندمی را میتوان بسیار زیاد تصور کرد.
سلمانی عبیات رخداد همه گیری گسترده بعدی در خوزستان را سال ۱۸۸۹ میلادی و به عبارتی سال ۱۲۶۷ هجری یعنی ۱۳۲ سال پیش عنوان کرد و بیان داشت: ژان باتیست فُوریه پزشک فرانسوی و طبیب ویژه ناصر الدین شاه در نوشتهای به این اپیدمی میپردازد و در یادداشت روز ۱۹ اکتبر ۱۸۸۹ میلادی مینویسد: طبق اخبار واصله وبا از طریق بغداد در حدود غربی ایران ظاهر شده و گویا به کرمانشاه هم رسیده است، اما من نتوانستم اطلاعی در خصوص جزئیات آن به دست بیاورم، به این علت که کسی از آن چیزی نمیدانست یا اینکه آن را از ما مخفی میکردند.
او گفت: فُوریه در کتاب "سه سال در دربار ایران" و در یادداشت روز ۲۹ نوامبر سال ۱۸۸۹ میلادی به نامه یک فرانسوی که در کردستان زندگی میکرد، اشاره میکند که به میرزا علیخان طبیب، وزیر جنگ نوشته و در آن از بروز وبا در غرب ایران سخن به میان آورده است: این بلاشبهه، همان وبایی است که خبر بروز آن را در کرمانشاه به ما خبر داده بودند. این وبا بعد از وارد ساختن تلفات بسیار در عراق عرب، از راه کاروان به شوشتر و از طریق دیاله به کرمانشاه رسیده بود و حالیه به سنندج و همدان و ملایر در سر راه شرقی تهران رسیده و چنین به نظر میرسد که در ایران شدت آن رو به کاهش گذاشته و در شرف تمام شدن است.
عبیات اظهار کرد: بیماریهای واگیردار هر از چند گاهی در عصر قاجار کشور را درمی نوردیدند و شاهان قاجار عموما بجز پناه بردن به روستاهای دور دست و اطراف تهران به منظور در امان بودن از ابتلا به بیماری به ویژه وبا، عملا اقدامی جدی برای مواجهه با بیماری و جلوگیری از پیشروی آن انجام نمیدادند! در یکی از همه گیریها یاکوب ادوارد پولاک پزشک و استاد واحد پزشکی دارالفنون، به فرار ناصرالدین شاه و درباریان به دره لار واقع در دامنه دماوند اشاره میکند.
پژوهشگر تاریخ ادامه داد: از اواخر دوره قاجار و در اوایل دوره پهلوی و همزمان با سال ۱۳۰۶ هجری شمسی یعنی ۹۳ سال پیش، باردیگر وبا از طریق مرزها وارد ایران و به ویژه خوزستان میشود، این بار حکومت با تجربه و مشاوره کسب شده از پزشکان خارجی اقدام به ایجاد قرنطینههای متعدد در کشور و به ویژه خوزستان میکند که از آن میتوانیم به عنوان نخستین قرنطینهی پزشکی خوزستان یاد کنیم.
به گفته محمدرضا سلیمانی عبیات، در گزارش روزنامه اطلاعات در آن سال آمده است:، چون این بیماری از نواحی هم جوار کشور به داخل ایران سرایت مینمود، ایجاد قرنطینه در مرزها میتوانست اقدامی مؤثر در جهت پیشگیری و مبارزه با آن باشد. در این زمان در مرزهای نواحی آسیب دیده خوزستان و قصر شیرین در غرب و دزداب (زاهدان کنونی) در شرق، قرنطینه بری (زمینه) تأسیس نمودند و از مسافرت زوار و مسافرین جلوگیری به عمل آمد. در خوزستان و خرمشهر کنونی و بوشهر و بندرعباس قرنطینه بحری (دریایی) ایجاد شد و مسافران کشتیها را معاینه و آنانی را که بیمار و یا مشکوک به بیماری بودند، را قرنطینه میکردند.
او بیان کرد: بدیهی است که موضوع قرنطینه به عنوان یکی از راه حلها و یا واپسین راه حل، همواره در کنترل و ایجاد بستری مناسب در جهت کاهش مرگ و میر ناشی از اپیدمی بیماریهای واگیردار نقش مهمی ایفا کرده است که امید آن میرود در خصوص ویروس کرونا که به مراتب از دیگر بیماریهای واگیردار در طول تاریخ مسریتر بوده است، از تجربه مثبت قرنطینه در خصوص استان خوزستان بهره برد.
انتهای پیام/گ
منبع: باشگاه خبرنگاران
کلیدواژه: قرنطینه خوزستان تاریخ ایران بیماری های واگیردار همه گیری مرز ها
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت www.yjc.ir دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «باشگاه خبرنگاران» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۱۱۳۳۸۴۰ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
رصدخانه مراغه؛ نگینی درخشان در تاریخ نجوم ایران
رصدخانه مراغه یکی از یادگارهای علمی و فلکی خواجه نصیرالدین طوسی؛ فیلسوف، ریاضیدان و منجم بزرگ دوره ایلخانی و صاحب رساله مشهور اخلاق ناصری و زیج معروف ایلخانی است که به دست وی، با همراهی عدهای از دانشمندان بنا شده است. - اخبار ویژه نامهها -
به گزارش خبرنگار فضا و نجوم خبرگزاری تسنیم، 16 اردیبهشت، روزی نمادین برای شهر تاریخی مراغه و برای ایرانیان است. در این روز مبارک، دو رویداد مهم در تاریخ این شهر به هم پیوند خورده است که یکی آغاز احداث رصدخانه مراغه و دیگری بسته شدن زیج ایلخانی است.
آغاز احداث رصدخانه مراغه: این رصدخانه که در قرن هفتم هجری قمری به همت خواجه نصیرالدین طوسی بنا شد، از بزرگترین و مجهزترین رصدخانههای جهان در زمان خود بود و دستاوردهای علمی درخشانی را به ارمغان آورد.
بسته شدن زیج ایلخانی: این زیج که توسط دانشمندان رصدخانه مراغه تهیه شده بود، دقیقترین زیج در آن دوران به شمار میرفت و در علم نجوم تحولات بزرگی ایجاد کرد.
"زیج" جدولی است که نام و موقعیت و زمان حلول ستارگان و کواکب را نشان میدهد و در نجوم اسلامی استفاده میشده است.
به پاسداشت این رویدادهای مهم، 16 اردیبهشت به عنوان "روز مراغه" نامگذاری شده است. سالهاست که در چنین روزی، برنامههای متنوع فرهنگی، هنری و ادبی در این شهر برگزار میشود تا تاریخ، فرهنگ و تمدن غنی مراغه به نسلهای آینده معرفی شود.
رصدخانه مراغه چگونه ساخته شد؟
با یورش ویرانگر مغولان به رهبری چنگیزخان در سال 602 ه.ق، تاریکی بر سرزمین ایران سایه افکند. شهرهای با شکوه به ویرانه مبدل شدند، علم و فرهنگ رو به خاموشی نهاد و وحشت در دل مردم ریشه دواند. در این میان، اما مردی فرزانه و بلندهمت، در تلاش بود تا چراغ علم و دانش را روشن نگه دارد. خواجه نصیرالدین طوسی، حکیم و سیاستمدار ایرانی، با درایت و تدبیر خود، نه تنها جان هزاران نفر را نجات داد، بلکه در احیای علم و فرهنگ ایران در عصر مغول نقشی بیبدیل ایفا کرد.
نقش خواجه نصیر در احیای معماری
خواجه نصیر سالها به تدریس و تحقیق پرداخت و با تالیف آثار ارزشمند علمی و فلسفی، گامی مهم در حفظ و گسترش دانش در ایران برداشت. اما اوج شکوفایی خواجه نصیر، زمانی رقم خورد که هلاکوخان، فرمانروای مغولان، او را به دربار خود دعوت کرد.
هلاکوخان که به دنبال مشروعیت بخشیدن به حکومت خود بود، در خواجه نصیر شخصیتی دانا و فرهیخته دید که میتوانست در این امر به او یاری رساند. خواجه نصیر نیز با درک موقعیت، فرصتی را مغتنم شمرده و با نفوذ در دربار هلاکوخان، به احیای علم و فرهنگ ایران در عصر مغول پرداخت.
یکی از مهمترین اقدامات خواجه نصیر در این زمینه، ساخت رصدخانه مراغه بود که نقطه عطفی در معماری ایلخانی نیز به شمار میرود.
ساخت رصدخانه مراغه حدود یک دهه به طول انجامید و در آن زمان، بناهای مختلفی از جمله مسجد، کوشک محل اقامت هلاکوخان مغول و ابزار و ادوات نجومی احداث شد. در منابع تاریخی، نام "فخرالدین احمد بن عثمان امین مراغی" به عنوان معمار اصلی بنا ذکر شده است اما گفته میشود که ساخت مسجد رصدخانه، کوشک هلاکو و ابزار نجومی را "مویدالدین عفرضی"، مهندس و دانشمند نامدار آن دوره، بر عهده داشته است.
خواجه نصیرالدین طوسی که ریاست رصدخانه و فعالیتهای علمی آن را برعهده داشت در رشتههای مختلفی از جمله ریاضیات، نجوم، اخلاق، تفسیر، تاریخ، طب، شعر و فلسفه تبحر داشت و آثار گرانبهایی از خود به یادگار گذاشته است.
بسیاری از پیشرفتهای علمی در جهان، مرهون تلاشهای خواجه نصیرالدین طوسی است. از آن جمله میتوان به کشف قانون کروی سینوسها در ریاضیات و ابداع روش هندسی با عنوان جفت طوسی در نجوم اشاره کرد. برخی محققان او را خالق علم مثلثات در ریاضی و برخی دیگر، از گسترش دهندگان علم مثلثات معرفی میکنند.
اما تخصص اصلی خواجه نصیر، نجوم بود. وی در این زمینه سرآمد دانشمندان زمان خود بود و تالیفات متعددی در این حوزه دارد , گفته میشود که تعداد آثار او به 190 جلد میرسد.
در مدت ساخت این بنای باشکوه، به دستور هلاکوخان مغول، گنجینهای از کتابها و ابزارهای علمی گردآوری شد. رصدخانه مراغه تا سال 703 هجری قمری، یعنی دوران سلطنت سلطان محمد خدابنده، به عنوان مرکزی برای تحقیقات و آموزش علوم نجومی و ریاضیات فعال بود اما پس از آن، به دلیل بیتوجهی حاکمان و جابجایی پایتخت، رو به ویرانی نهاد. حمدالله مستوفی در کتاب خود، تاریخ این بنای عظیم را تا سال 720 هجری قمری ذکر کرده است.
با وجود عمر کوتاه رصدخانه مراغه (کمتر از یک قرن)، این مکان نقش بیبدیلی در پیشرفت علم نجوم ایفا کرد. برج استوانهای شکل رصدخانه که قطری 22 متر و ضخامتی 80 سانتیمتری دارد، قلب تپنده این مجموعه بود. در این برج، راهرو و 6 اتاق تعبیه شده بود که از مصالحی مانند قلوهسنگ، لاشه سنگ، سنگهای تراشیده و ملات گچ ساخته شده بودند. تزئینات کاشیکاری معرق ورودی برج، جلوهای بینظیر به این بنای تاریخی میبخشید.
رصدخانه مراغه فراتر از رصدی صرف ستارگان، به مثابه یک دانشگاه جامع عمل میکرد. در این مکان، دانشمندان در رشتههای مختلف علوم به تحقیق و تدریس میپرداختند. کتابخانه رصدخانه با بیش از 400 هزار جلد کتاب و ابزارهای اخترشناسی پیشرفته، در آن زمان در جهان بینظیر بود.
رصدخانه سمرقند در تاجیکستان که شهرت جهانی دارد، با الگوبرداری از رصدخانه مراغه حدود یک قرن پس از آن احداث شد و امروزه به عنوان یکی از معتبرترین رصدخانههای جهان شناخته میشود.
دانشمندان مستقر در رصدخانه مراغه به پژوهش و نگارش در موضوعات مختلف میپرداختند. از جمله فعالیتهای مهم آنها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
تهیه و تدوین زیج ایلخانیانجام تحقیقات ستارهشناسی و محاسبات نجومیساخت ابزار و ادوات پیشرفته نجومیترجمه و نگارش کتاب و رسالهجمعآوری مدارک و اسنادآموزش نجوم و علوم مرتبط به علاقهمندانیکی از مهمترین اقدامات خواجه نصیرالدین طوسی در تاسیس این مرکز، جمعآوری دانشمندان، کتابها و اسنادی بود که در جریان یورش مغولان در معرض نابودی قرار داشتند. وی کتابها و اسناد ارزشمندی را که پس از سقوط قلاع اسماعیلیه یا خلافت عباسی در بغداد به دست مغولان افتاده بود، جمعآوری و حفظ کرد.
هزینه ساخت، راهاندازی و اداره رصدخانه مراغه را هلاکوخان مغول تأمین میکرد. وی خواجه نصیرالدین طوسی را به سرپرستی اوقاف کل ممالک فتح شده برگزید و به او اجازه داد تا درصدی از درآمد حاصله را صرف رصدخانه کند. همچنین دستور داد تا اموال و هزینه مورد نیاز برای ساخت رصدخانه از خزانه در اختیار خواجه قرار گیرد. به این ترتیب، رصدخانه مراغه از نظر مالی هیچگونه محدودیتی نداشت و میتوانست به فعالیتهای علمی و عمرانی خود ادامه دهد.
سرانجام پس از تکمیل رصدخانه دیری نپایید که در 672 قمری زمانی که خواجه نصیرالدین طوسی در بغداد بود، احساس بیماری کرد و در هجدهم ماه ذی الحجه که روز عید غدیر بود در بغداد وفات یافت و بنابر وصیتش در کاظمین به خاک سپرده شد.
پس از مرگ خواجه نصیرالدین طوسی، دو تن از پسرانش به نامهای صدرالدین علی و اصیلالدین، به ترتیب عهدهدار سرپرستی و اداره رصدخانه مراغه شدند.
ثبت رصدخانه مراغه از دوره ایلخانی در فهرست آثار ملی ایران
مراغه، نگین آذربایجان شرقی، در گذر تاریخ همواره مهد علم و دانش بوده و این شهر در دوران ایلخانیان، به عنوان پایتخت ایران، شاهد شکوفایی علمی و احداث بناهای عظیمی همچون رصدخانه مراغه بود.
رصدخانه مراغه که در سال 657 هجری قمری تأسیس شده بود نه تنها زمانی در زمره بزرگترین و پیشرفتهترین رصدخانههای جهان به شمار میرفت، بلکه به عنوان نخستین رصدخانه مجهز پیش از اختراع تلسکوپ نیز شناخته میشود. این رصدخانه که در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده، تا 300 سال پس از ساخت، رقیبی در غرب نداشت.
متأسفانه، از این بنای عظیم علمی، امروزه تنها اندک بقایایی همچون پیهای بخشهای مختلف و قسمتی از سد سنگی آن باقی مانده است. با وجود این تخریبها، اهمیت علمی رصدخانه مراغه به حدی است که نام آن در تاریخ علم و نجوم ایران و جهان به نیکی ثبت شده است.
در این رصدخانه نه تنها به رصد دقیق ستارگان و مطالعه حرکات آنها پرداخته میشد، بلکه مکانی برای گردهمایی بزرگترین دانشمندان آن عصر از جمله قطبالدین شیرازی و ابنالعبری بود. در اینجا، زیج ایلخانی که دستاورد مهمی در علم نجوم به شمار میرود، تدوین شد و دانشمندان به تبادل دانش و نوآوری در زمینههای مختلف علمی از جمله ریاضیات، فلسفه و پزشکی میپرداختند.
اهمیت رصدخانه مراغه به حدی بود که حتی دانشمندان چینی به دلیل رونق علمی آن، راهی این دیار میشدند و در سایه تعاملات علمی، دانش خود را با هم به اشتراک میگذاشتند.
800 سال افتخار در حال احتضارمشکلات و چالشهای رصدخانه مراغه
فقدان امکانات: رصدخانه فاقد هرگونه امکانات رفاهی و خدماتی برای گردشگران است.کمبود نظارت: هیچگونه نظارتی بر این مکان تاریخی وجود ندارد و حفاظت از آن به حال خود رها شده است.تخریب تدریجی: علفهای هرز در محوطه رصدخانه رشد کرده و بنای تاریخی را در معرض خطر قرار دادهاند.بیتوجهی مسئولان: مسئولان سازمان میراث فرهنگی در قبال حفظ و احیای این اثر ملی هیچ اقدامی انجام نمیدهند.رصدخانه مراغه، به عنوان یکی از مهمترین آثار تاریخی ایران، نیازمند توجه و رسیدگی فوری است. ضروری است که مسئولان ذیربط با برنامهریزی و اقدامات اساسی، این بنای ارزشمند را از نابودی نجات داده و به آن رونق دوباره ببخشند.
در همین راستا اقدامات زیر برای احیای این رصدخانه لازم و ضروری است:
ایجاد امکانات رفاهی: احداث سرویس بهداشتی، نمازخانه، بوفه و سایر امکانات رفاهی برای گردشگراناستقرار راهنما: استقرار راهنما برای ارائه اطلاعات تاریخی و علمی به بازدیدکنندگانمرمت و بازسازی: مرمت و بازسازی بخشهای آسیبدیده رصدخانهبرگزاری برنامههای فرهنگی: برگزاری سمینار، کارگاههای آموزشی و جشنوارههای علمی در محوطه رصدخانهمعرفی و تبلیغات: معرفی و تبلیغات گسترده رصدخانه در سطح ملی و بینالمللیرصدخانه مراغه، میراثی گرانبها از دوران طلایی علم و دانش در ایران است. احیای این بنای تاریخی، نه تنها وظیفهای ملی است، بلکه فرصتی برای معرفی فرهنگ و تمدن غنی ایران به جهانیان نیز به شمار میرود. ما باید بتوانیم به رصدخانه مراغه جانی دوباره ببخشیم و آن را به عنوان نگینی درخشان بر تارک تاریخ ایران حفظ کنیم.
ویژگیهای معماری رصدخانه مراغه
معماری رصدخانه مراغه از ظرافت و دقت منحصر به فردی برخوردار بود. در ساخت این بنا از روشها، تزیینات و مصالحی استفاده شده بود که در معماری بومی آذربایجان رایج بود. گنبد آجری رصدخانه، تزیینات کاشیکاری و گچبریهای ظریف، از جمله ویژگیهای بارز این بنا هستند.
رصدخانه مراغه به عنوان نخستین اثر شاخص معماری ایلخانی، نقشی کلیدی در ترویج سبک آذری در این دوره داشت. این سبک که از تلفیق عناصر معماری ایرانی و سلجوقی با سنتهای بومی آذربایجان شکل گرفته بود، در دوران ایلخانی به شکوفایی رسید و آثار ارزشمندی مانند گنبد سلطانیه زنجان و مسجد جامع تبریز را به ارمغان آورد.
میراث ماندگار
رصدخانه مراغه نه تنها در زمان خود، بلکه در قرون بعد نیز به عنوان نمادی از شکوفایی علم و معماری در ایران شناخته میشد. این بنا تا قرن دهم هجری قمری مورد استفاده قرار میگرفت و پس از آن به تدریج رو به ویرانی نهاد. باستانشناسان در دهههای اخیر با کاوش در این محوطه، آثار ارزشمندی از جمله بقایای ابزارهای نجومی، کاشیکاریها و گچبریها را کشف کردهاند.
حکایت خواجه نصیر و رصدخانه مراغه، درسی مهم از تاریخ به ما میآموزد. در تاریکترین دوران نیز میتوان با درایت و تدبیر، چراغ علم و دانش را روشن نگه داشت و به احیای فرهنگ و تمدن پرداخت. میراث ماندگار خواجه نصیر، یادآور این حقیقت است که علم و فرهنگ، ریشه در خاک این سرزمین دارند و هیچ قدرتی نمیتواند آنها را به طور کامل نابود کند.
انتهای پیام/