به نقل از «ایسنا»

حفاظت معماری و نسبت آن با تاریخ معماری

تاریخ انتشار: ۲۹ اردیبهشت ۱۳۹۹ | کد خبر: ۲۷۹۹۶۰۹۱

ایسنا/خراسان رضوی حفاظت اقدامی اجتناب‌ناپذیر برای حفظ آثار تاریخی است و برای پیشبرد اهدافش با حرفه‌ها و تخصص‌های گوناگونی، ازجمله تاریخ معماری، ارتباطی تنگاتنگ می‌یابد.

بنا بر این پژوهش: «معماری برای پیشبرد تاریخ معماری ایران می‌تواند وجود داشته باشد. حفاظت معماری و تاریخ معماری اگرچه با یکدیگر قرابت دارند و در اسناد جهانی، مانند منشور ونیز، به این موضوع به طور تلویحی توجه داده شده و مقصود از حفاظت حراست از گواه و شاهد تاریخی برشمرده شده است، اما مسأله اینجاست که در عمل چنین امری مشکل دارد».

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

محققان در پژوهشی با عنوان «حفاظت معماری و نسبت آن با تاریخ معماری، با نگاه به تجربه حفاظت در ایران» آورده‌اند: «با رجوع به تجربه حفاظت ایران درمی‌یابیم که در عمل، پرده تناقض میان این دو وجود دارد».

در این پژوهش که توسط رضا ابویی دانشیار دانشگاه هنر اصفهان و ذات الله نیک‌زاد پژوهشگر دکتری مرمت بناهای تاریخی انجام شده آمده است:« اقدامات حفاظتی نه تنها همواره رد تاریخ معماری را دنبال نکرده، بلکه موجب زیان‌هایی در حوزه تاریخ معماری نیز شده است. از میان انبوه اقدامات، برای نمونه، پیرامون آرامگاه کورش کبیر در پاسارگاد در حین حفاظت و ساماندهی چنان زدوده شد که از بقایای مسجد روزگار اتابکان چیزی برجای نمانده است. 

حال آنکه این مسجد علاوه بر ارزش تاریخی‌اش، از عوامل حفظ آرامگاه در طول تاریخ محسوب می‌شد. در نمونه دیگر، شواهد و بقایای تاریخی موجود در زیر کف صحن مسجد عتیق شیراز در جریان حفاظت و ساماندهی دور ریخته شد و به نظر می‌رسد اگرچه در روی دیگر، تجربه‌های حفاظتی در بناهایی مانند مسجدجامع اصفهان و مسجدجامع اردستان که به سبب توجه توأمان به حفاظت و تحقیق تاریخ معماری، علاوه بر برآوردن اهداف حفاظتی، سر از تاریخ نویسی معماری نیز در آورده اما در مجموع رویه‌ای منقطع، نامنضبط و نامتشکل داشته است. 

با وجود تجربه‌های درست، نادرست، آزمون و خطاها، ریشه چرایی و نحوه چگونگی توجه به تاریخ معماری در حفاظت و رابطه بین آن‌ها تبیین و مکتوب نشده و در پرده ابهام قرار دارد. درحالیکه در ایران از یک طرف انبوه آثار معماری به طور جاری حفاظت می‌شوند و در طرف دیگر، تحقیق تاریخ معماری جریان دارد اما هریک راه خود را می‌رود».

حفاظت معماری و تاریخ معماری بر هم موثر هستند

پژوهشگران می‌گویند: «به نظر می‌رسد مسأله اصلی اینجاست که نسبت میان حفاظت معماری و تاریخ معماری و چالش‌های پیشرو در حوزه نظری تبیین نشده و تعمیق نیافته است؛ درنتیجه در حوزه عملی نمود چندانی پیدا نمی‌کند. حفاظت معماری و تاریخ معماری بر هم مؤثرند و گاه کنش‌هایی با یکدیگر دارند. منافع‌شان در ارتباط پیدا کردن با اثر تاریخی که برای حفاظت موضوع اصلی کار و برای تاریخ معماری شاهد تلقی می‌شود، با هم گره می‌خورد. 

در این تلاقی و همکاری اگرچه انتفاع حفاظت، که حفظ اثر تاریخی است، شکل می‌گیرد، در این میان تاریخ معماری نیز به بار می‌نشیند؛ آنگونه که تا پیش از این میسر نبود. حفاظت در جایگاه عمل و نظر با دو معنای تاریخ یک و تاریخ دو  معماری سروکار دارد. حفاظت از این نظر که به عنوان مقدمه و برای انجام کار مطلوب دست به شناخت اثر می‌زند، در واقع تاریخ دو معماری تحقیق تاریخ معماری را پیش می‌برد از طرفی در حین عمل حفاظت بر روی بنا، آثاری آشکار می‌شود که همان شواهد تازه تاریخ معماری و دستمایه تازه تحقیق در تاریخ دو معماری است».

در این پژوهش آمده است: «با این اوصاف به اجمال نتیجه حاصل می‌شود که حفاظت در کنار اهدافی که برای حفظ و استمرار حیات آثار تاریخی دنبال می‌کند، گویی محملی برای تحقیق در تاریخ معماری نیز هست و در همه احوال نسبت نزدیک و مشترکی با تاریخ معماری دارد. در این صورت، ظرفیت حفاظت معماری و نقاط قوت و ضعف آن برای تحقیق تاریخ معماری نیاز به بررسی و جست‌وجو در اجزا و چگونگی دارد، که موضوع این بحث نبود». 

تاریخ معماری موجبات شناخت اثر را مهیا می‌سازد

بر اساس این پژوهش: «در یک روی رابطه تحقیق تاریخ معماری از این نظر که موجبات شناخت اثر را مهیا می‌سازد، برای حفاظت یک نیاز و ضرورت است؛ زیرا بدون شناخت، حفاظت مطلوب حاصل نمی‌شود و با شناخت کم، پایه‌های حفاظت لرزان است. درباره این رابطه در اصول حفاظت که مورد وثوق جهانی است، بحث و روشنگری صورت گرفته و در این نوشتار به آن اشاره شده است. 

روی دیگر رابطه می‌تواند با طرح نیاز تاریخ معماری به حفاظت پیش کشیده شود. تاریخ معماری برای رفع حوائج و نیازهای خود به سراغ حفاظت نمی‌رود؛ اگرچه در حفاظت توجه به شواهد تاریخ معماری ضروری و اصولی شمرده شده، در تاریخ معماری روی آوردن به حفاظت برای کسب داده‌ها نیاز به تعریف و تبیین دارد. در این صورت، کفه ترازو در رابطه میان حفاظت و تاریخ معماری هم وزن شده و نسبت متوازنی میان این دو برقرار خواهد شد.

حفاظت با توجه به سروکار داشتن ملموس با آثار معماری، روایتی مبتنی بر مشاهده با استناد به شواهد و اسناد دیده نشده یا کمتر دیده شده است؛ اینگونه مطالعه در تاریخ‌نگاری معماری می‌تواند راهگشا باشد. 

بنابراین حفاظت از ظرفیتی در تحقیق تاریخ معماری برخوردار است؛ چنانکه قادر به گشودن برخی گره‌ها و روشن ساختن بعضی ابهامات در تاریخ‌نگاری معماری است. این ظرفیت عمدتا دردهه 1340 تا 1370ش و اندک‌شمار پس از آن در ایران تجربه شده و نتایج حاصل از آن نیز عرضه شده است. این نوع تحقیق حین مرمت که به شناخت ساختاری تغییرات و تحولات آثار مورد مرمت و مطالعه منجر شده، با دیگر اقسام تحقیقی که در تاریخ معماری ایران صورت گرفته بود، تفاوت‌هایی اساسی داشته است که آن به سبب دست یافتن به شواهد مادی معماری موجود در آثار بوده است».

بر این اساس: «در دو دهه اخیر در اقدامات حفاظت ایران به تاریخ معماری بی‌توجهی نشان داده شده است. چه بسیار موقعیت‌هایی در حفاظت وجود داشته که می‌شد تاریخ معماری را به تحریر درآورد و آثار و نشانه‌های آن را در تک تک بناها حفظ کرد، متأسفانه حفاظت در چهره ناموزونش به مخدوش کردن شواهد تاریخ معماری، که تکرار نشدنی است، پرداخت». به نظر می‌رسد تعریف بنیانی رابطه حفاظت معماری و تاریخ معماری و تبیین نسبت میان این دو بتواند از قدم‌های اولیه‌ای باشد که از تکرار تلخ این فراموشی بکاهد».

این پژوهش در دو فصلنامه معماری ایرانی در سال 1396 منتشر شده است.

انتهای پیام

منبع: ایسنا

کلیدواژه: استانی علمی و آموزشی موزه پژوهش تاریخ معماری معماری نیز

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.isna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایسنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۷۹۹۶۰۹۱ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

هشدار نسبت به کلاهبرداری از مردم در پوشش خرید و فروش عتیقه

به گزارش صدای ایران از ایسنا،وحید سلطانی، با اشاره به کلاهبرداری در حوزه فروش اشیاءتاریخی گفت: یکی از مواردی که چندین سال است شاهد وقوع آن هستیم، کلاهبرداری در پوشش فروش سکه‌های تاریخی یا اجناس و اشیای قدیمی است، شیوه‌ای که اگر روزگاری با ترفند پیامک و ... انجام می‌شد امروزه با پیچیده‌تر شدن روابط و تحولات اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی، مصادیق آن نیز پیچیده‌تر از قبل شده است.

وی ادامه داد: در حوزه میراث فرهنگی، مصادیق مجرمانه از قبیل خرید و فروش اموال تاریخی ـ فرهنگی که در اصطلاح عامیانه به آن عتیقه‌جات، دفینه یا اموال زیر خاکی می‌گویند نیز وارد حیطه‌های کلاهبرداری یا به کارگیری شیوه‌های متقلبانه از طریق جعل و اسناد جعلی شده است. تجربیات روان‌شناسی نشانگر آن است که متقلبان بدل انداز، کلاهبرداران و جاعلان اموال تاریخی ـ فرهنگی، بهره هوشی بالاتر از قربانیان خود را داشته و از این طریق توانسته‌اند با توسل به شیوه‌های متقلبانه و طمع خریداران، آنان را به دام خود جلب و با طعمه‌گذاری از این افراد کلاهبرداری کنند.

سلطانی با بیان اینکه قانون‌گذار در بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی از ماده ۵۵۸ تا ۵۶۹ (فصل نهم ـ تخریب اموال تاریخی، فرهنگی) به جرم انگاری و مجازات رفتار‌های مجرمانه مرتبط با میراث فرهنگی پرداخته است، گفت: نگاهی به آمار یگان زحمت‌کش حفاظت میراث فرهنگی، حکایت از آن دارد که تنها در سال ۱۴۰۲ و استان اصفهان، از میان اموال تاریخی ـ فرهنگی کشف شده، فقط یک ششم آن اصالت داشت و مابقی تقلبی بودند. لازم به ذکر است همین روند را در استان‌های درگیر با موضوع حفاری غیرقانونی مانند استان‌های مازندران، آذربایجان شرقی، خراسان رضوی و گیلان و ... را نیز با فراوانی کمتر شاهد هستیم.

این جرم شناس با تاکید بر اینکه عمده اشیاء تاریخی که به فروش می‌رسد جعلی و در واقع دامی برای کلاهبرداری از مردم است، گفت: متأسفانه سقوط برخی از ارزش‌ها و ترویج روحیه یک شبه پولدار شدن، سبب شده تا تعداد قابل توجهی از مردم به سمت چنین معاملاتی گرایش پیدا کنند. از طرفی دیگر نیز گستردگی پهنه میراث فرهنگی و تمدن کشور در کویرها، کوه‌ها و نقاط دور از دسترس و همچنین کمبود بودجه و نیروی انسانی آموزش به این معضل نیز دامن زده است.

وی ادامه داد: آگاهی مردم نسبت به شیوه‌های کلاهبرداران که در بستر‌های فضای مجازی نیز متأسفانه شاهد آن هستیم، توجه به هشدار‌ها و آموزش‌های مسئولین امر به جهت پیشگیری از قربانی شدن در برابر این نوع جرایم، در ناکام گذاشتن مجرمان بسیار تأثیرگذار است.

سلطانی درباره اینکه افراد در صورت مواجهه با کلاهبرداران چه باید انجام دهند، گفت: برخی زمانی که مورد کلاهبرداری قرار می‌گیرند به سبب آنکه خود مرتکب اقدامی غیرقانونی شده‌اند، از طرح شکایت واهمه دارد. اما توصیه من این است که در صورت مالباختگی، حتماً موضوع را به ادارات کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان‌ها اطلاع دهند شود تا یگان حفاظت پیگیری‌های لازم را برای شناسایی، تعقیب، دستگیری و استرداد وجوه با هماهنگی مقام قضایی انجام دهد.